De psychologie van leefstijlverandering

Verslag prof. dr. A. (Arie) Dijkstra

Arie Dijkstra, hoogleraar gezondheidspsychologie, gaf tijdens ons congres een boeiende en prikkelende presentatie over gedragsverandering en de cruciale rol van leefstijlcoaching in onze samenleving. Hij benadrukte dat mensen van nature zijn ontworpen om zich aan te passen en dat gedragsverandering een kernonderdeel is van ons bestaan. Zijn inzichten maken duidelijk waarom leefstijlcoaching niet alleen een modewoord is, maar een integraal onderdeel van de toekomst van gezondheidszorg.

Waarom Gedragsverandering Essentieel is

De druk op de zorg neemt toe: een vergrijzende bevolking, personeelstekorten en stijgende zorgkosten vragen om nieuwe oplossingen. Een van de belangrijkste antwoorden is leefstijlgeneeskunde. Het idee dat leefstijlinterventies niet alleen preventief werken, maar ook kunnen bijdragen aan het beheersen of zelfs behandelen van ziekten, wint aan terrein in de medische wereld.

Dijkstra benadrukte dat leefstijlgedrag wordt gevormd door een complex samenspel van factoren:

  • Interventies en technieken: Gedragsveranderingstechnieken en interventiemethoden zijn essentieel om natuurlijke aanpassingsprocessen te beïnvloeden.
  • Fysiologische impact: Leefstijlinterventies moeten niet alleen gericht zijn op kennis over de effecten van beweging, voeding of slaap, maar vooral op hoe die kennis wordt toegepast in coaching.
  • Mentale representatie: Hoe iemand de wereld ervaart, zoals een sinaasappel visualiseren, bepaalt vaak gedrag. Coaches moeten helpen deze representaties positief te veranderen.

Een Nieuwe Kijk op Coaching

Een van Dijkstra’s krachtigste boodschappen was dat elke persoon al een "zelfregulatiemonster" is: een biologisch en psychologisch systeem dat gemaakt is om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. De rol van een coach is daarom niet om gedrag te forceren, maar om dit natuurlijke vermogen te begeleiden en te versterken.

Motivatie en zelfregulatie staan hierin centraal:

  1. Voordelen boosten: Mensen veranderen gedrag wanneer de voordelen groter lijken dan de nadelen. Coaches moeten dus helpen om de verwachte voordelen (fysiek, mentaal, sociaal) te vergroten.
  2. Zelfregulatieprocessen versterken: Van waarden verbinden met gedrag tot doelen stellen, plannen maken en evalueren. Coaches moeten deze processen faciliteren.
  3. Lange termijn denken stimuleren: Gedragsverandering werkt alleen als mensen de voordelen op lange termijn leren waarderen.

Kwaliteit van Coaching: Van Improvisatie naar Professionaliteit

Hoewel leefstijlcoaching populair is, wees Dijkstra op een belangrijk probleem: iedereen kan zich een coach noemen. Er is momenteel geen uniforme kwaliteitsstandaard of beroepsvereniging, wat leidt tot een gebrek aan consistentie. Volgens Dijkstra is het tijd voor:

  • Professionalisering: Een duidelijke ondergrens voor opleidingen en certificering.
  • Meetinstrumenten: Tools om de kwaliteit van coaching én de effectiviteit van interventies objectief te meten.

Tien Principes voor Langdurige Gedragsverandering

Om gedragsverandering duurzaam te maken, stelde Dijkstra tien coachingprincipes voor. Een paar kernpunten:

  • Doelen moeten expliciet en geïntegreerd zijn in het leven van de coachee.
  • Coaching moet niet alleen gericht zijn op gedragstechnieken, maar ook op het ontwikkelen van zelfregulatievaardigheden.
  • De relatie tussen coach en coachee is bepalend voor succes.

Een Inspirerende Toekomst

Met zijn scherpe analyses en praktische handvatten gaf Arie Dijkstra een vernieuwende kijk op leefstijlcoaching en gedragsverandering. Zijn boodschap: verandering begint bij de coachee, maar een goede coach kan dat proces enorm versterken. Leefstijlcoaching is niet alleen een vak, maar ook een verantwoordelijkheid. Het is tijd om deze discipline serieus te nemen en naar een hoger niveau te tillen.